به طور کلی بهترین شیوه استفاده از نیروی نظامی، فتح یک کشور به طور کامل است. ویران کردن کشوری کار پستی است. جنگ آوران قدیم که روش استفاده از قدرت نظامی را می دانستند، ارتش دشمن را بدون جنگیدن با آن کاملا شکست می دادند. آن ها بدون استفاده از قوه قهریه، برتری قدرت نظامی شان را به دمن نشان می دادند. هدف به دست آوردن همه چیز بود. با این روش، سربازان کشته نمی شدند و سپاه فاتح به بزرگ ترین غنیمت جنگی می رسید.
بنابراین، ژنرالی که با نابود کردن ارتش های دیگر در نبرد کاملا پیروز می شود جنگاور ایده آلی نیست. جنگاور ایده آل کسی است که بدون وارد شدن در نبرد، دشمن را مجبور به تسلیم شدن می کند و در جنگ برنده می شود.
چکیده کتاب هنر جنگ (The Art of War) نوشته سان تزو
انسان موفق در برخورد مناسب با مناقشات و تضمین بهترین دستاورد برای تمام طرف های درگیر، مهارتی غیرعادی دارد.
سون تزو (Sunzi) هم عصر کنفسیوس بود و در چین شمالی زندگی می کرد. او در دوران جنگ یک استراتژیست برجسته نظامی بود. کتاب «هنر جنگ» که در چین فقط با نام سون تزو شناخته می شود مجموعه ای از ایده هایی است برای نجات و موفقیت در زمان سختی. این کتاب که برای مدتی طولانی فقط به صورت شفاهی از نسلی به نسل دیگر منتقل شده بود، بعدها روی چوب بامبو نوشته شده و سرانجام به یک کتاب تبدیل شد.
«هنر جنگ» در عصر خود متن منحصر به فرد رهبری نظامی به حساب نمی آمد ولی در میان آنها به عنوان بزرگ ترین اثر در این زمینه شناخته شد. همان طور که مترجمین این کتاب می گویند سایر کتاب های نظامی آن دوره فقط نوشته های تکنیکی بودند.
کتاب هنرجنگ، دانش را ابزار رسیدن به پیروزی می داند و سلاح آن قدرتی است که در درون طبیعت و انسان وجود دارد. به دلیل چنین توجهی نسبت به دانش، شخصیت و هماهنگی با تائو (فلسفه چین: طریقت) این اثر تا به امروز معتبر و با ارزش باقی مانده است.
پیروزی بدون توسل به خشونت
صد بار پیروزی با صد نبرد هنر نیست؛ مطيع و مقهور کردن ارتش دشمن بدون نبرد با آن هنر است. «هنر جنگ» نگاهی متفاوت به مناقشه است که ورای رویکرد غریزی«جنگیدن برای زنده ماندن» فکر می کند. «هنر جنگ» می گوید با هوش کافی می توان از یک مناقشه جلوگیری کرد یا اجازه نداد پایان بدی داشته باشد. فرمانده عاقل می داند که در هر نبرد واقعی فقط یک راه برای پیروزی وجود دارد. معنی پیروزی کامل این است که دشمن را با استفاده از حداقل نیروی نظامی و با کمترین میزان تخریب فتح کنیم. در این صورت منابع هر دو طرف دست نخورده باقی خواهند ماند.
مطلب مرتبط: استفاده از استراتژی های نظامی سان تزو برای بهبود کیفیت زندگی
چنین نتیجه ای را امروزه با عنوان «برنده-برنده» می شناسیم یعنی فقط به دنبال این نباشیم که دیگران را با استدلال شکست بدهیم بلکه آنها را از نظر فکری با خودمان همراه کنیم. از آنجایی نقطه نظر برتر در اختیار ماست، به غرور و شخصیت مان لطمه وارد نمی شود. اگر ما به رابطه «برنده-بازنده» احساس نیاز کنیم به خشونت و نیروی قهریه متکی هستیم. سان تزو به «دشمنی» کمتر فکر می کند ولی در عوض تائو یا طریقت کلی هر موقعیت را در نظر می گیرد یعنی چگونگی پیشرفت هر موقعیت به شکلی که شما و طرف دیگر بازی تقریبا به وحدت برسید و حتی در میان بی ثباتی، کنترل اوضاع در دست شما باشد.
نمونه امروزی استفاده از استراتژی سان تزو
اکثر مردم هرگز مجبور نمی شوند به میدان جنگ بروند ولی همه ما مجبور می شویم با مناقشه برخورد کنیم. بهترین شیوه برخورد با مناقشه، هر چند هم مشکل به نظر برسد این است که به شیوه ای پرهیزکارانه روی بیاوریم. هنر جنگ به ما می آموزد که :«فرمانده خشمگین شکست می خورد.» خشم، بی ثباتی ایجاد می کند و حتی بیش از حد لزوم رنج آور است؛ در حالی که کنترل باعث عملکردی پرهیزکارانه ولی قدرتمند می شود.
ریچارد لون اشتاین در زندگینامه وارن بافت از بحرانی که در کار این سرمایه گذار افسانه ای پیش آمده بود صحبت می کند که برای نجات شرکت برادران سالمون در وال استریت جنگید. این شرکت که او یکی از سرمایه گذاران اصلیاش بود به خاطر اینکه یکی از دلالانش به وزارت خزانه داری آمریکا دروغ گفته بود با خطر تعطیلی روبرو شده بود.
بافت در اثبات اینکه سرمایه گذاران مقصر بوده اند همکاری کرد و سرانجام توانست از آنها رفع اتهام کند. وکیل او عقیده داشت که اگر نتوانند رفع اتهام بکنند مثل این است که شرکت جریمه شده است. باید کاری کرد که شرکت پاداش بگیرد. لون اشتاین در مورد بافت می نویسد:
«او از روی غریزه از برخورد با حریفانش اجتناب می کرد ولی در غلبه بر آنها بدون وارد شدن در جنگ برتری داشت. او زیاد دنبال قانع کردن دیگران نبود، خودش را خلع سلاح می کرد و همکاری نشان می داد.»
شیوه بافت نمونه ای ایده آل از پیام سان تزو است که بهترین جنگجو چیزی را که می خواهد بدون اینکه مجبور به جنگیدن شود به دست می آورد. اگر شما بتوانید محترمانه مخالفان تان را بپذیرید ستیزه جویی آنها کم تر می شودو نتیجه ای که حاصل می شود برای همه بهتر خواهد بود.
سان تزو و رهبری از طریق نشان دادن شخصیت
برای رهبر شدن از نوعی که سان تزو توصیف می کند علاوه بر اینکه باید در مورد طرف مقابل تان اطلاعات داشته باشید، خودتان را هم باید بشناسید.
برای اینکه شکست ناپذیر باشید باید به شکست ناپذیری برسید. نباید روی ضعف طرف مقابل تکیه کنید. پیروزی از آن کسانی می شود که به طور مداوم خودشان را تزکیه و اصلاح می کنند، نه آن دست افرادی که همواره به دنبال رقابت هستند. شما توانایی کنترل دیگران را ندارید ولی با تقویت نیروی شخصیت، دانش و آگاهی تان می توانید به شکست ناپذیری برسید.
دونالد کروز، نویسنده کتاب «هنرجنگ برای مدیران اجرایی (۱۹۹۵)»، ایده های سون تزو را به موفقیت در مدیریت انسان ها، رونق کسب و کار و ایستادگی در مقابل شرایط متغیر ارتباط می دهد و تأکید می کند که فلسفه رهبری در چین مبتنی بر شخصیت است. انسان هایی که از شخصیتی عالی برخوردارند و با گذشت زمان به آن رسیده اند به طور طبیعی رهبر می شوند.
«اگر هم خودتان و دشمن تان را بشناسید حتی در صدها نبرد هم هیچ خطری برایتان وجود نخواهد داشت.» شما با این نوع خود شناسی و توسعه بصیرت می توانید یک فرمانده «خردمند» یا یک «فرمانده دانا» باشید.
برخورداری از نقطه نظر بالاتر و شفاف دیدن
نقطه نظر پائین تر همیشه نقطه نظری اشتباه و آسیب پذیر است. برای اینکه بتوانید نقطه نظر بالاتر را داشته باشید باید برای گرفتن انواع اطلاعات، باز برخورد کنید تا بتوانید تصویری دقیق تر از آنچه که در جریان است به دست آورید (اشراف به طریقت یا تائو در هر وضعیتی) نقطه نظر پائین تر متکی به ترس است ولی نقطه نظر بالاتر متکی به هدفی است که به شیوه پرهیزکاری آن را دنبال می کنید. «هنر جنگ» بالاترین ارزش را به اطلاعات جاری می دهد و می گوید:بر اساس باورها یا عقایدتان عمل نکنید بلکه بر اساس اطلاعاتی که از آن موقعیت یا آن لحظه دارید عمل کنید. همواره ایده های متعارف را به چالش بگیرید.
استاد وقت شناسی باشید
با توانایی دید داشتن روی اتفاقات جاری به این مهارت می رسید که مسیر و سرعت حرکت تان را تعیین کنید. از آنجایی که شما روی کل اشراف دارید و صبور هستید از نبوغ و وقت شناسی برخوردارید. شما می توانید جریان اوضاع را ببینید و بر اساس آن وارد عمل شوید. عکس این مورد این است که از روی عادت ناخودآگاه و با ذهنی بسته وارد عمل شوید. حتی عادت های خوب هم مانع درست دیدن یک موقعیت هستند.
استراتژی های سون تزو به ذخیره نیرو و به دنبال آن ضربه سخت وارد کردن و به سرعت دور شدن اعتقاد دارند. فرمانده هان دانا قاطعانه و سریع عمل می کنند. بعضی از ویژگی ها و صفات رهبران این چنینی از قرار زیر است:
- به جای عکس العمل نشان دادن در برابر شیوه درگیری حریف، خودش آن را تعیین می کند.
- به منظور تصرف هدف، آرام و بدون تكبر حرکت می کند.
- اجازه می دهد دشمن برای اخذ موضع برتر خودش را خسته کند و بعد اجازه می دهد که نیروهایش توازن را بر هم بزنند.
- قالب ناپذیر به نظر می رسد، همه جا هست و هیچ کجا نیست.
- به جای اینکه آرزوی پیروزی کند، در مورد آن تصمیم می گیرد.
- استاد موقعیت های متزلزل و بی ثبات است.
- در بعضی چیزها به طور صحیح و همان طور که به نظر دیگران درست است عمل می کند تا بتواند در مورد بعضی چیزهای دیگر غافلگیر شان کند.
- در هنر فریب دادن حریف مهارت دارد یعنی اجازه می دهد حریف چیزی را ببیند که خودش مایل است او ببيند.
- برای شناخت طرف مقابل پافشاری دارد.
- در سازمانش بین افراد، نزدیکی ایجاد می کند تا بتواند به عنوان یک واحد و با روحی مشترک حرکت کند.
عوامل استراتژیک سان تزو برای پیروزی در جنگ ها
وقتی که ارتش بی قرار شده و اعتمادش را از دست داده، بدون شک مشکلاتی از جانب دشمن ایجاد می شود. این عامل موجب ایجاد هرج و مرج در ارتش و به غیر ممکن شدن پیروزی خواهد بود.
پنج عامل اصلی و حیاتی پیروزی در جنگ
- پیروز جنگ کسی است که می داند چه زمان باید حمله کند و چه زمان نباید حمله کند.
- پیروز جنگ کسی است که می داند چگونه با نیروهای زیردست و بالا دست تعامل و همکاری کند.
- پیروز جنگ کسی است که با تمام نیروهایی که تحت امر دارد به شیوه ای صحیح و مهربانانه رفتار کند.
- پیروز جنگ کسی است که خود و نیروهای تحت امرش منتظر و آماده شرایط غیر آماده دشمن باشد.
- پیروز جنگ کسی است که توانایی های نظامی دارد و موجب دخالت حکمران یا پادشاه در جنگ نمی شود.
نکته نهایی و پیام اصلی کتاب “هنر جنگ”
سال ها طول کشید تا غرب ارزش کتاب «هنر جنگ» را درک کند. بخشی از آن به این علت بود که متن آن خیلی مبهم است. هیچ استدلالی در آن وجود ندارد و مثل تائو تیچینگ، ترتیب ایده های آن اغلب بی معنی به نظر می رسند یا در تناقص هستند. اکثر ترجمه های آن بیشتر شبیه تفسیر هستند.
با این حال بسیاری از رهبران تاریخ، موفقیت شان را مدیون استراتژی های سون تزو هستند. در میان آنها اولین نفر جنگ سالار چینی کائو کائو است که توانست سرتاسر چین را متحد کند و نفوذ آن تا دوره مائوتسه تانگ ادامه داشت و آئین نامه بازی جنگ تفنگداران دریایی آمریکا با خیلی از فصول کتاب «هنر جنگ» شباهت خیره کننده ای دارد.
امروزه هم در بیشتر موقعیت های کاری و زندگی استفاده از این کتاب مفید به نظر می رسید.«هنر جنگ» سون تزو را می توان در دست نظامیان و سیاستمداران و صاحبان مشاغل آزاد و تاجران هم دید. آئین نامه سان تسو در زمانی که بی ثباتی شدیدی حاکم شده بود و باورها و اخلاقیات سنتی مورد تهدید قرار گرفته بودند سانسور شد. بنابر این آن را نمی توان کتاب اخلاق دانست، اخلاقی که اختراع بشر است، بلکه به ما نشان می دهد که اگر می خواهیم با اوضاع دنیا پیش برویم، چه چیزی برای ما کارساز است.
«هنر جنگ» استراتژی هایی را برای موفقیت ارائه می کند که طی هزاران سال به اثبات رسیده اند. تا آنجا که بهماهیت حکمت واقعی مربوط می شود، کتاب «هنر جنگ» در چارچوب زمان و مکان نمی گنجد.
