زندگی با ابهام، تردید و بی اطمینانی بسیار رنج آور و آزاردهنده است. باید ابهام را برطرف کرد. از دیگران برای رفع اضطراب باید کمک گرفت ولی نباید تماما به آنها وابسته شد. برای رفع اضطراب و نگرانی، بهترین کار، استفاده از روان‌درمانی است، ولی گاه نیاز به دارو نیز وجود دارد. شایان ذکر است که تمام این داروها دارای عوارض جانبی هستند و مصرف آنها موجب وابستگی بدن و قطع مصرف آن گاه موجب بی خوابی می کرد.
از سوی دیگر مصرف این داروها اگر در کنار رعایت روشهای روان‌درمانی باشد مؤثر واقع می شود وگرنه به تنهایی اثری نسبی دارند. نکته آخر اینکه مصرف این داروها را نمی توان برای مدت طولانی ادامه داد. رایج‌ترین داروهای مورد مصرف در درمان اضطراب عبارتند از دیازپام، اکسازپام، کلرودیازپوکساید، لورازپام، پروپرانولول (ایندرال) و تری فلوپرازین (اسکازینا). در ادامه به شرح کلی این داروها می پردازیم.
پرمصرف ترین داروی ضد اضطراب
دیازپام (Diazepam)
دیازپام سردسته داروهای ضد اضطراب است. یک داروی ضدافسردگی اضطراب، خواب آور، فراموش دهنده، ضد تشنج، شل کننده عضلات و ضد لرزش است. دیازپام به صورت قرصهای 2 و 5 و 10 میلی گرم و آمپول 10 میلی گرمی موجود است. نام تجارتي آن واليوم است.
مقدار مصرف آن برای بزرگسالان، به عنوان ضد اضطراب، 2 تا 10 میلی گرم دو تا چهار بار در روز است. در افراد سالخورده و ناتوان و ضعیف ابتدا 2 تا 2.5 میلی گرم یک تا دوبار در روز تجویز می شود و سپس بر حسب نیاز و تحمل فرد، به تدریج بر مقدار مصرف افزوده می گردد. مقدار مصرف در اطفال فقط باید با نظر پزشک باشد. در تزریق عضلانی دیازپام ممکن است جذب اثر دارو نامنظم باشد و تزریق وریدی آن فقط باید تحت نظر پزشک و بسیار آهسته انجام گیرد زیرا احتمال ایست موقت تنفس یا قلب وجود دارد. توجه داشته باشید که تزریق عضلانی دیازپام ترجیحا باید به طور عمیق در عضله سر و بازو انجام گیرد.
مصرف دیازپام در موارد زیر باید بسیار با احتیاط و فقط با صلاحدید و تحت نظر پزشک باشد: کودکان خردسال، بیماران سالمند، مبتلایان به افزایش فشار چشم (آب سیاه) مبتلایان به بیماری های شدید ریوی، کسانی که به هر علت به جز تشنج دچار اختلال هوشیاری باشند، مبتلایان به بیماری کبدی یا کلیوی، کسانی که دچار ضعف شدید عضلانی هستند، کسانی که به افسردگی روانی شدید دچار هستند (ممکن است تمایل به خودکشی ایجاد شود کسانی که الکل، تریاک، آدالات وراپامیل، مرفین، فورازولیدون، پروکاربازین، آمیتریپتیلین، ایمی پرامین، کلویندین یا میتل دوپا، مصرف می کنند (احتمال ایجاد شوک)
عوارض جانبی دیازپام
عوارض جانبی ناشی از دیازپام بر دو دسته هستد:
- عوارضی که فقط در صورت تداوم یا مزاحمت نیاز به توجه پزشکی دارند مانند درد معده، تاری دید، یبوست، احساس خواب آلودگی، اسهال، سرگیجه یا منگی، سردرد، خشکی دهان، افزایش تشنگی، تهوع، استفراغ، اختلال در تکلم، خستگی یا ضعف غیرعادی
- عوارضی که به محض بروز، باید به پزشک اطلاع داده شود تا مصرف دارو را کاهش داده یا قطع نماید: مشکلات رفتاری از جمله اشکال در تمرکز حواس یا خشمگین شدن به ویژه در کودکان، اغتشاش شعور، زخم دهان و گلو، توهمات روانی، اشکال در به خواب رفتن، هیجان زدگی، عصبانیت یا تحریک پذیری غیر عددی، افسردگی روانی، ضعف عضلانی، پیدایش جوش های پوستی یا خارش پوست یا تنگی نفس (حساسیت به دارو) تب، خونریزی از نقطه ای از بدن یا کبودی غیرعادی پوست، حرکات غیرقابل کنترل قسمت هایی از بدن از جمله چشمها، زردی پوست و چشم (اختلال کبدی).
توجه داشته باشید که مصرف درازمدت دیازپام باعث وابستگی و معتاد شدن بدن به آن می شود و قطع ناگهانی آن می تواند ظرف دو تا سه روز باعث بی خوابی، عصبانیت، تحریک پذیری، درد معده، اغتشاش شعور، تهوع، استفراغ، عرق کردن شدید و حتی تشنج گردد، لذا توصیه میشود از مصرف بی رویه و خودسرانه دیازپام بپرهیزید و در غیر اینصورت قطع آن را به طور تدریجی و تحت نظر پزشک انجام دهید.
مصرف دیازپام در دوران حاملگی
مصرف دیازپام در دوران حاملگی ممنوع است چون میتواند باعث اختلالات و ناهنجاری هایی در جنین گردد به ویژه اگر در سه ماهه اول بارداری مصرف شده باشد. همچنین به مادران توصیه می شود که در دوران شیردهی نیز از این دارو بپرهیزند زیرا از طریق شیر به کودک منتقل شده و باعث عوارض در وی از قبیل خواب آلودگی، کاهش وزن و اختلال تغذیه می گردد.
کلردیازپوکساید (Chlordiazepoxide)
این دارو همخانواده دیازپام است و خاصیت ضد اضطراب، تسکین بخش، خواب آور و ضد لرزش دارد. کلردیازپوکساید به صورت قرص های 5 و 10 میلی گرمی موجود است. عوارضی جانبی این دارو کاملا مشابه دیازپام است لذا برای آشنایی آنها به صفحه پیش مراجعه نمایید. مصرف آن در افراد پیریا کودکان یا بیماران رنجور و ناتوان باید با احتیاط فراوان باشد. همچنین مصرف آن در دوران حاملگی و شیردهی ممنوع است چراکه موجب عوارضی برای بچه میشود.
مقدار مصرف کلردیازپوکساید در بزرگسالان، به عنوان ضد اضطراب، 5 تا 25 میلی گرم سه تا چهار بار در روز است. معمولا روزی یک تا دو قرص 10 میلی گرم کفایت می کند. به طور کلی قدرت آن از دیازپام کمتر است.
لورازپام (Lorazepam)
این دارو نیز از خانواده دیازپام است و به صورت قرصهای پوشش داره و 2 میلی گرمی موجود می باشد. مقدار مصرف آن در بزرگسالان به عنوان ضد اضطراب، 1 تا 3 میلی گرم دو تا سه بار در روز است. به عنوان تسکین بخش و خواب آور کافی است یک یا دو قرص 2 میلی گرمی آن نگام شب مصرف شود.
نکات قابل توصیه، هشدارها و عوارض جانبی آن کاملا مشابه دیازپام و کلریدیازپوکساید است. بهتر است در دوران آبستنی و شیردهی مصرف نشود.
اگزازپام (Oxazepam)
این دارو نیز مشابه و همخانواده دیازپام است و به صورت قرصهای 10 میلی گرمی در داروخانه ها موجود میباشد. اکسازپام دارای اثرا ضد اضطراب، تسکین بخش و خواب آور است. مقدار مصرف آن در بزرسالان به عنوان ضداضطراب 1 تا 3 قرص هر 8 ساعت یا هر 6 ساعت است. افراد سالخورده و ناتوان باید ابتدا یک یا قرص دو تا سه بار در روز مصرف کنند و سپس بر حسب تحمل و نیاز تا حداکثر 1.5 قرص هر 6 ساعت مصرف نمایند مصرف آن در اطفال ممنوع است و همچنین در دوران آبستنی و شیردهی به خاطر عوارض احتمالی بر جنین و کودک، منع شده است. سایر هشدارهای آن همانند دیازپام است.
پروپرانولول (Propranolol)
این دار بیشتر با نام تجارتی خود که «ایندرال» می باشد شهرت دارد. پروپرانولول به صورت قرص های پوشش دار 10 و 40 و 80 میلی گرمی موجود است. این دارو اثرات ضد اضطراب، ضد لرزش، پیشگیری از سردردهای میگرنی، کاهنده فشار خون، ضد درد قلبی، ضد تپش قلب و کاهنده سرعت ضربان قلب دارد. توجه داشته باشید که این دارو به خاطر اثرات قوی بر قلب و اعصاب و فشار خون، فقط باید توسط پزشک تجویز گردد و مصرف خودسرانه آن می تواند بسیار خطرناک باشد.
مقدار مصرف آن نیز فقط با صلاحدید پزشک برای بیمار تعیین می شود. معمولا برای کاهش اضطراب جوانان به ویژه اگر با احساس درد قلبی یا تپش قلب یا تندی ضربان قلب باشد، مقدار 20 تا 40 میلی گرم دو تا سه بار در روز تجویز می شود و معمولا همراه با آن، تری فلورپرازین نیز تجویز می گردد، عوارض جانبی آن بر دو دسته اند:
- عوارضی که به محض بروز نیاز به توجه پزشکی دارند. مانند کاهش شدید فشار خون، رنگ پریدگی و ضعف و سردی دست و پا، شوک یا سنکوپ، تنگی نفس و خس خس سینه (حساسیت تنفسی)، درد پش یا مفاصل، درد قفسه سینه، اغتشاش شعور، تب و گلو درد، توهم، ضربان نامنظم قلب، افسردگی، جوشهای پوستی، آهسته تر شدن ضربان قلب، کبودی پوست
- عوارضی که فقط در صورت تداوم یا مزاحمت نیاز به توجه پزشکی دارند: آروغ زدن، سر درد، خشکی و درد چشم، اسهال، احساس دفع فوری و مکرر ادرار، سرگیجه یا منگی، تهوع، استفراغ، ناراحتی یا درد معده، خواب آلودگی خفیف، خارش پوست، کاهش توانایی جنسی، تغییر حس چشایی.
اگر پروپرانولول را با معده خالی (قبل از غذا) مصرف کنید بهتر است. برای آن که در موقع برخاستن، احساس سرگیجه به شما دست ندهد به آرامی برخیزید. این دارو را بهتر است خانم های بارداریا شیرده مصرف نکنند. مصرف پروپرانولول در کسانی که ضربان قلب آنها کمتر از 60 نبض در دقیقه است یا مبتلایان به نارسایی قلبی یا کسانی که دچار مرض قند (دیابت) هستند و همچنین در بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید ممنوع است.
همچنین کسانیکه از یکی از داروهای زیر استفاده می کنند چنانچه بخواهند پروپرانولول نیز مصرف نمایند باید به پزشک اطلاع دهند زیرا ایندرال با داروهای زیر تداخل اثر ایجاد می کند و می تواند عوارضی گاه خطرناک به وجود آورد لذا غالبا مصرف یکی از داروها باید قطع یا مقدار آن کنترل گردد: آدالات (نفیدیپین)، افدرین، اپی نفرین، فنیل افرین، پسودوافدرین، نفازولین، امینوفیلین، تئوفیلین، پروکاربازین، فورازولیدون، دیگوکسین، سایمتیدن، متیل دوپا، قطره چشمی تیمولول.
کسانی که به افسردگی روانی یا بیماری کبدی یا کلیوی مبتلا هستند بهتر است از پرپرانولول استفاده نکنند مگر آن که تحت نظر پزشک.
تری فلوپرازین (Trifluoperazine)
نام تجارتی این دارو «اسکازینا» است. این دارو به صورت قرص های پوشش دار 1 و 2 و 5 و 10 میلی گرمی و آمپول 1 میلی گرمی موجود است. تری فلوپرازین اثر ضد جنون، ضد اضطراب و تسکین بخش دارد. مقدار مصرف در بزرگسالان، مقدار تا 1 میلی گرم یک تا دو بار در روز است افراد سالخورده یا ضعیف و ناتوان باید مقدار کمتری مصرف نمایند. مصرف این دارو در کودکان و زنان آبستن یا شیرده منع شده است. تری فلورپرازین در درمان اضطراب غالبا همراه با پروپرانولول به کار می رود و رژیم درمانی مؤثری را به وجود می آورد.
عوارضی جانبی تری فلوپرازین
عوارضی جانبی تری فلوپرازین بر دو دسته اند:
- عوارضی که فقط در صورت تداوم یا مزاحمت نیاز به توجه پزشکی دارند شامل تغییر عادت ماهانه در خانمها، يبوست، کاهش توانایی جنسی، کاهش تعریق، سرگیجه هنگام برخاستن، خواب آلودگی، خشکی دهان، احتقان بینی تورم یا درد پستان ها و ترشح غیرعادی شیر.
- عوارضی که به محض بروز نیاز به توجه پزشکی دارند شامل تاری دید، اشکال در تنفس یا تنفس سریع و غیرعادی همراه با تب و تعریق و تشنج، ضربان سریع و نامنظم قلب، اشکال در دفع ادرار، اختلال در تکلم یا بلع غذا، عدم تعادل، گرفتگی عضلات گردن به صورت کج شدن سر و حرکات پرشی دستها و پیچ و تاب خوردن بدن، از حال رفتن، تغییر رنگ پوست، جوش های پوستی (حساسیت)، تب و گلو درد، زردی پوست و چشم.
برای کاهش تحریک معده، بهتر است این دارو همراه با غذا یا شیر مصرف شود. مقدار مصرف دارو را فقط پزشک تعیین می کند و نباید به طور خودسرانه آن را کم یا زیاد کرد زیرا می تواند موجب کاهش هوشیاری یا افت فشار خون یا عوارض دیگر گردد. از مصرف الكل باید خودداری کرد. احتمال بروز سرگیجه با مصرف این دارو وجود دارد لذا در موقع برخاستن باید آهسته برخیزید. مصرف آن در دوران آبستنی و شیردهی ممنوع است.
کسانی که دچار بیماریهای قلبی عروقی، لقوه (پارکینسون)، زخم معده یا اثنی عشر، بزرگی پروستات، یا بیماری کبدی هستند در صورت مصرف این دارو باید حتما تحت نظر دقیق پزشک باشند. افراد سالخورده نسبت به سایرین به مقدار کمتری از دارو نیاز دارند.
مطلب مرتبط: 3 دلیل عمده اضطراب و نگرانی و روش مقابله با آنها
