برخی از دانشمندان بر این باورند که مغز می تواند تغییر کند. علم گام های بلندی در درک عملکردهای درونی مغز برداشته است و کشف مهمی به نام Plastisity Neuro یا ترمیم پذیری اعصاب را به ارمغان آورده است که امید تازه ای برای درمان ناتوانی ها و اختلالات یادگیری (به انگلیسی: Learning Disabilities) است.
ویژگی ترمیم پذیری اعصاب به عملکرد طبیعی مغز اشاره دارد که توانایی مادام العمر برای تغییر به شکل ارتباطات عصبی جدید و بوجود آوردن سلول های مغزی تازه را در پاسخ به تجربه و یادگیری دارد. برای درک این مسئله بهتر است از مثال تلفن استفاده کنیم. اگر خطوط تلفن در منطقه خاصی از شهر خراب شود، شرکت تلفن با سیم کشی مجدد، خرابیها را برطرف می کند. به طور مشابه سیم کشی معیوب مغز، خطوط معمولی ارتباطات را مختل می کند و این امر به آسانی باعث اختلال در پردازش اطلاعات می شود ولی مغز می تواند تحت شرایط مناسب یادگیری و با سازماندهی مجدد، اتصالات عصبی جدیدی را بوجود آورد. بنابراین در افرادی که اختلال خواندن و نوشتن دارند، مغز می تواند با ارتباطات عصبی جدید مهارت های خواندن و نوشتن را تسهیل کند.
درمان اختلال یادگیری در کودکان
براساس DSM – IV در مواردی که شدت اختلال خفيف باشد و آموزش های کمکی به موقع شروع شود، می توان تا اواخر سال اول یا دوم دبستان مشکل را حل کرد. در موارد شدیدتر بسته به الگو و شدت نقایص، آموزش ویژه و کمکی ممکن است تا اواخر دبیرستان نیز ادامه یابد. هدف والدین و درمان گر از درمان باید این باشد که مهارت کودک را به بالاترین سطح ممکن برسانند و در حد توانایی کودک از او انتظار پیشرفت داشته باشند.
چرا والدین برای درمان کودک مبتلا به اختلال یادگیری باید از درمانگر کمک بگیرند؟
اکثر والدین شیوه ی آموزش مؤثر به این کودکان را نمی دانند. آنها معمولا اصرار دارند که کودکشان، مطالب درسی را به خوبی یاد بگیرد و چون نمی توانند به خوبی از پس آموزش آنها برآیند، دچار ناراحتی و دلواپسی می شوند. به مرور نسبت به ضعف آموزشی خود حساس می شوند و حالت دفاعی به خود می گیرند. به هر میزان که والدین در حل مشکلات تحصیلی این کودکان دقت نشان می دهند، به همان اندازه ممکن است کودکان مقاومت نشان دهند و در انجام تکالیف سستی کنند و با دخالت های والدین در امور مدرسه و درسشان مخالفت کنند. این کنش و واکنش ها باعث سردی روابط میان کودک و والدین می شود.
ناراحتی حاصله از این احساس می تواند سبب شود تا کودک مطالبی را که قبلا یاد گرفته است، فراموش کند. وقتی والدین با مقاومت و حواس پرتی فرزند خود روبرو می شوند ممکن است ناراحت و عصبانی شوند و واکنش های منفی نشان دهند. گاهی تداوم این رفتار موجب می شود که والدین دچار مشکلات روحی و روانی بشوند. بنابراین هرگز نباید والدین نقش معلم را در منزل بازی کنند، بلکه باید از درمانگران مجرب برای حل مشکلات کودکشان کمک بگیرند. برخی از والدین به خاطر مشکلات اقتصادی مجبورند که به تنهایی آموزش کودکشان را بر عهده بگیرند.
برای درمان کودکان مبتلا به اختلال یادگیری از چه متخصصینی می توان کمک گرفت؟
اختلال یادگیری ماهیت پیچیده ای دارد و متخصصین رشته های مختلفی چون آسیب شناسی گفتار و زبان (گفتار درمانی)، عصب شناسی، روان شناسی، علوم تربیتی و کاردرمانی با آن سروکار دارند. هر کدام از این متخصصین از حوزه تخصصی خود در تشخیص و ارزیابی این اختلال وارد می شوند. اگر کودکتان رفتارهای پرخاشگرانه دارد یا گوشه گیر است و بیشتر سکوت می کند و یا علائمی مانند بی قراری، بیش فعالی و افسردگی نشان می دهد، بهتر است برای رفع این مشکلات از روان پزشکان اطفال کمک بگیرید. در مورد اختلالات گفتار و زبان که گاهی اساس مشکل یادگیری است آسیب شناس گفتار و زبان می تواند به شما و کودکتان کمک کند. مشکلات ادراکی را به کمک روان شناسان و نقایص حرکتی و یا هماهنگی بینایی- حرکتی را به کمک کار درمانگران می توانید برطرف کنید.
چگونه اختلال یادگیری را تشخیص دهیم؟
اختلالات یادگیری در کودکان چه موقع ظاهر می شود؟
بنابر اظهارنظر برخی از پژوهشگران مشکلات یادگیری در کودکان ممکن است در کلاس اول مشاهده شود. همان هنگامی که کودک در موقعیت های گروهی و آموزشی قرار می گیرد و نسبت به سایر همکلاسی های خود، در انجام تکالیف درسی دچار مشکل می شود. گاهی برخی از کودکان به خصوص اگر هوش بالایی داشته باشند، در مقاطع پایین تحصیلی (دوره ابتدایی) با استفاده از حافظه و حدس، ناتوانی خواندن خود را جبران می کنند. در چنین مواقعی، اختلال ممکن است تا کلاس چهارم یا بیشتر آشکار نشود. به هر حال، هنگامی باید تشخیص اختلال یادگیری گذاشته شود که کودک حداقل 2 سال، در مدرسه حضور داشته باشد در این صورت مشخص می شود که با آموزش های ارائه شده در مدرسه، کودک هنوز در یادگیری ناتوان است یا نه. باید اطمینان حاصل شود که بخصوص در مورد ریاضی، علی رغم آموزش عمومی در کلاس و آموزش انفرادی توسط مادر یا معلم، آیا عملکرد کودک قابل قبول است؟
آیا اختلال یادگیری را قبل از سن مدرسه می توان تشخیص داد؟
بیشتر پژوهشگران بر این باورند که برای گذاشتن تشخیص اختلال یادگیری باید تا کلاس دوم دبستان صبر کرد تا کودک، برای آموزش های مناسب و کافی در مدرسه فرصت کافی داشته باشد. اغلب در سنین پیش از دبستان، نشانه های اولیه ای از ناتوانی ها وجود دارد که ممکن است، توجه والدین را به خود جلب کرده باشد. در چنین مواقعی اگر این علائم در مقایسه با سن، وضعیت آموزشی یا توانایی های شناختی کودک قابل انتظار نباشد، به احتمال زیاد می تواند نشان دهنده اختلال یادگیری باشد. برای تشخیص زود هنگام این اختلال، کودک باید توسط یک درمانگر مجرب ارزیابی شود.
چه علائمی در تشخیص زودهنگام اختلال یادگیری مؤثرند؟
وجود هریک از علائم هشدار دهنده اولیه در کودک، به طور قطعی سبب ایجاد اختلال یادگیری نمی شود. ولیکن پی گیری زودهنگام و برنامه ریزی مناسب برای این کودکان که در معرض خطرند، نه تنها می تواند شکست های تحصیلی را کاهش دهد بلکه در حد وسیعی از بروز آنها پیشگیری می کند. این کودکان ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر را داشته باشند:
- دیرتر از کودکان همسن خود صحبت کنند.
- در یادگیری لغات جدید کند باشند.
- در تلفظ کلمات با مشکل روبرو باشند.
- قادر به یادآوری صحیح واژهها نباشند.
- در فراگیری مهارت آگاهی واجشناختی متناسب با سن، دچار مشکل باشند.
- در یادگیری الفبا، شماره ها، روزهای هفته و رنگها ناتوان باشند.
- قادر نباشند دستورات یا قواعد چند مرحله ای را دنبال کنند.
- در تعریف و یا بازگویی داستان ها، ترتیب و توالی صحیح را رعایت نکنند.
- در کسب مهارت های حرکتی ظریف و درشت دچار تأخیر باشند.
- در کسب مهارت های شناختی مانند توانایی فکر کردن و حل مسئله و تأخیر داشته باشند.
- دارای تعامل مناسب با همسالان نباشند و پاسخ های مناسب عاطفی به آنها ندهند.
