در این مطلب آشنایی با تغییرات پیش از یائسگی و درک تأثیرات جسمی و احساسی یائسگی ناشی از آن بررسی شده است. اگر خانمی بی هیچ دلیلی زودرنج شده است، با خوابیدن مشکل دارد، تپش قلب دارد، احساس گرما می کند. (مطمئن است که وقتی حواسش نیست یک نفر بی سروصدا به تروموستات نزدیک می شود و درجه آن را زیاد می کند.)

اگر این جملات برای خانمی آشناست، قطعا در ابتدای جاده  یائسگی است. هرکسی منحصر به فرد است؛ این عجیب نیست. اما مسیر یائسگی نشان می دهد که انسان ها چقدر متفاوتند. برخی زنان به راحتی این تغییر را پشت سر می گذارند و دردهای جسمی یا ناراحتی های احساسی اندکی دارند و برخی تمام علائم را به مدت چند سال تجربه می کنند. خوشبختانه اکثر زنان بعد از یائسگی دیگر علائمی را تجربه نمی کنند.

13 مورد از مهمترین علائم پیش از یائسگی

در ادامه به علائم احتمالی پیش از یائسگی می پردازیم. علائمی که در این مطلب مطرح شده همگی علائم پیش از یائسگی یا یائسگی است، اما فقط منحصر به این دوران نیست. شرایط دیگر (یا حتا تغییرات طبیعی) نیز موجب این علائم می شود.

اما اگر فرد علائمی دارد را تجربه می کند که او را نگران می کند، نباید فکر کند نتیجه پیش از یائسگی یا یائسگی است. پزشک در غلبه بر علل اصلی به وی کمک می کند.

شروع علائم پیش از یائسگی

در ادامه فهرستی از علائم مختلف مربوط به افت ناگهانی استروژن پیش از یائسگی ارائه شده است. برخی زنان هیچ یک یا تعداد کمی از این علائم را تجربه می کنند. بسیاری از زنان اصلا علائم پیش از یائسگی را تجربه نمی کنند. شدت علائم از نسبتا آزاردهنده تا مختل کننده لذت زندگی است.

علائم جسمی پیش از یائسگی

علائم جسمی پیش از یائسگی را نباید نادیده گرفت. این علائم متفاوت است. زنان اغلب یائسگی را با بلوغ مقایسه می کنند، اما دوران بلوغ گرگرفتگی، ریزش مو، بی خوابی یا تپش قلب به همراه نداشت. بسیاری از علائم جسمی نتیجه مجموعه ای از پیامدهای ناشی از افت ناگهانی سطح استرادیول (نوع فعال استروژن – ماده ی «خوب») است؛ اتفاقی شایع پیش از یائسگی. این کاهش باعث واکنش زنجیره ای در بدن می شود، که تحت عنوان «دلایل زیست شناختی علائم یائسگی» نیز شناخته می شود.

رابطه بین استروژن و سروتونین در بسیاری از علائم روحی و در برخی علائم جسمی مانند اختلال خواب – دخیل است. سروتونین ترکیبی است که به تنظیم خواب و خلق کمک می کند. استروژن در تولید و حفظ سروتونین نقش دارد.

افزایش حرارت بدن

گرگرفتگی علامت مرسوم و شناخته شده ی یائسگی است 85 درصد زنان پیش از یائسگی حداقل یک یا دو بار آن را تجربه کرده اند، و در 10 تا 15 درصد زنان گرگرفتگی آن قدر شدید است که به درمان دارویی نیاز دارند. هنگام گرگرفتگی، ناگهان فرد گرمای شدید و برافروختگی زیادی – به خصوص در صورت و بالاتنه – احساس می کند.

افزایش تعریق – از رطوبت پشت لب تا تعریق زیادی که لباس و ملافه ها را به شدت خیس می کند . معمولا با این احساس گرما همراه است. و گاهی اوقات ممکن است سرگیجه، تپش قلب و احساس خفگی نیز قبل یا همراه گرگرفتگی تجربه می شود. برخی به شوخی می گویند گویی کودک درون شما مشغول کبریت بازی است.

افت ناگهانی استروژن باعث گرگرفتگی می شود. این افت استروژن به مغز پیام می دهد که مشکل شدیدی وجود دارد و مغز موجی قوی از آدرنالین (نوراپی نفرین 44) می فرستد. نوراپی نفرین هورمونی است که موجب واکنش جنگ یا گریز در انسان می شود، بنابراین بدن در وضعیت آماده باش قرار می گیرد، که باعث افزایش فشار خون و تپش قلب و اتساع (گشاد شدن عروق سر، گردن و قفسه سینه می شود. این به هم ریختگی باعث احساس گرمای شدید و گرگرفتگی می شود.

تا سال 1970 پزشکان نمی دانستند گرگرفتگی پدیدهای جسمی و طبیعی است؛ آنها این احساس را ناشی از تصور زنان با مشکل روانی می دانستند. تأثیر گرگرفتگی طبیعی و قابل سنجش است. دمای پوست تا شش درجه افزایش می یابد گویی فرد تب دارد. این علامت موقت معمولا بیش از حدود ده دقیقه طول می کشد.

گرگرفتگی خطرناک نیست، اما اگر فرد از آن مطلع نباشد یکی دو بار اول هولناک به نظر می رسد.

کمبود خواب ناشی از تعریق

تعریق شبانه در اصل گرگرفتگی است که در شب اتفاق می افتد. افت استروژن که باعث گرگرفتگی طی روز می شود، موجب تعریق شبانه نیز می شود.

تعریق شبانه ناشی از عفونت، مشکلات تیروئید، یا بیماری های دیگر است، پس اگر این تنها علامت ظاهری پیش از یائسگی باشد، فرد باید به پزشک مراجعه کند.

بی خوابی از پیش از یائسگی

فرد با پشت سر گذاشتن علائم غیر عادی طی روز، وقتی شب خوب بخوابد و با آرامش بیدار شود مشکل زیادی ندارد، اما کمبود خواب در این دوره مشکلی جدی است.

گرگرفتگی در نیمه شب اغلب باعث اختلال خواب می شود. فرد اغلب در حالی که خیس عرق است بیدار می شود و گاهی ناسزا می گوید، ملافه ها و پوستش خیس می شود و ممکن است پوست بعد از سرد شدن و خشک شدن عرق دچار خارش شود و وی به سختی دوباره می خوابد. در این صورت، فرد با کسر خواب مواجه می شود، که این منجر به زودرنجی، اضطراب و تغییر خلق می شود.

سروتونین فرستنده عصبی است که در تمام بدن، به خصوص در مغز وجود دارد. فرستندی عصبی ماده ای شیمیایی است که پیام را از یک سلول عصبی به سلول دیگر می فرستد. هنوز اطلاعات زیادی در مورد سروتونین و عملکردهای آن در دست نیست، اما واضح است که روی عضلات، اعصاب و خلق و خو تأثیر دارد.

افت ناگهانی استروژن نیز روی سطح سروتونین تأثیر می گذارد. سروتونین به تنظیم خلق و الگوهای خواب کمک می کند. (داروهایی مثل پروزاک و زولوفت بر این اصل عمل می کنند که تنظیم سرتونین عامل اصلی تسکین تغییر خلق، زودرنجی و غیره است.) استروژن با طولانی کردن فعالیت سرتونین قابلیت استفاده از آن را افزایش می دهد. کاهش استروژن روی سطح سروتونین تأثیر می گذارد و خواب مختل می شود.

تپش قلب

دلشوره اغلب با ضربان سریع قلب یا تپش قلب همراه است. افت ناگهانی استروژن، که پیش از یائسگی رایج است باعث واکنش هایی در سراسر بدن از جمله تپش قلب می شود (به مطلبی که تحت عنوان «دلایل زیست شناختی علائم یائسگی» در این بخش می آید مراجعه کنید

کاهش استروژن موجب کاهش مسکن های طبیعی و تنظیم کننده های خلق (اندورفین) می شود. بدن این شرایط را به عنوان مشکل تعبیر می کند، بنابراین فرمانی مبنی بر تولید آدرنالین (نوراپی نفرین، هورمون جنگ یا گریز) صادر می شود.

بدن چنان واکنشی نشان میدهد که گویی با یک خرس خاکستری بزرگ مواجه شده است. مشکل این است که فرد آن خرس خاکستری را نمی بیند، و از خود می پرسد که چرا بدن ناگهان آمادهی گریز می شود.

بی نظمی در عادات ماهانه

نزدیک شدن به یائسگی با تغییرات عادات ماهانه همراه است. اما هر بی نظمی در عادات ماهانه نشانه ی یائسگی نیست. فرد قبل از اینکه بی نظمی در عادت ماهانه و علائم دیگر را به حساب پیش از یائسگی بگذارد باید با مشاور پزشکی خود مشورت کند:

عادات ماهانه نامنظم پیش از یائسگی نسبتا شایع است زیرا نوسان سطح هورمونها دورهی تخمک گذاری را مختل می کند. برخی ماه ها تخمک گذاری می شود و در بعضی ماه ها نمی شود. وقتی تخمک گذاری نمی شود، پروژسترون کافی برای قاعدگی تولید نمی شود، بنابراین جداره ی رحم ضخیم می شود.

خونریزی شدید پیش از یائسگی ناشی از یک سیکل «بدون تخمک» است. استروژن طی اولین بخش از سیکل قاعدگی تولید می شود، اما به دلیلی (معمولا نامعلوم)، دیگر تخمک گذاری نمی شود. بنابراین، پروژسترون تولید نمی شود و جداره ی رحم به طور غیر معمولی ضخیم میشود و طی عادت ماهانه خونریزی شدید می شود.

زمان بندی نامناسب که برای همه ی خانم ها یک یا چند بار اتفاق افتاده است. اما نباید تصور شود پیش از یائسگی عادت ماهانه آسان تر می شود. تا وقتی خانمی عادت ماهانه می شود، در معرض زمان بندی نامناسب قرار دارد (که به قطع عادت ماهانه کمک می کند و اصلا چیز بدی به نظر نمی رسد).

اگر فرد بین سیکل های قاعدگی خونریزی غیرعادی دارد، باید با پزشک خود مشورت کند. شاید این نشانه ی رشد سلول های غیر طبیعی در جداره ی رحم باشد که نباید آن را نادیده گرفت.

سردرد نیز از علائم پیش از یائسگی است

زنانی که قبل از عادت ماهانه یا در روزهای اول سردردهای میگرنی دارند، ممکن است پیش از یائسگی سردردهای بیشتری داشته باشند. سردردهای روزهای اول عادت ماهانه بر حساسیت فرد به سطح پایین استروژن دلالت دارد، که در آن مدت عادی است.

ممکن است کاهش سطح استروژن پیش از یائسگی باعث نوع دیگری از سردرد شود. سردردها هم مثل سطح استروژن غیرقابل پیش بینی است. شاید فرد یک ماه اصلا سردرد نداشته باشد اما ماه بعد سردردهای شدیدی را تجربه کند.

فیبروم رحم

فیبروم ها گلوله های بافت عضلانی رحم هستند. تقریبا یک سوم زنان 50 ساله فیبروم دارند. با نزدیک شدن به یائسگی فیبروم ها بزرگتر می شوند، اما بعد از یائسگی دیگر رشد نمی کنند. لازم نیست کاری در مورد فیبروم ها انجام شود مگر اینکه باعث علائمی مثل درد، فشار یا افزایش خونریزی شوند. اگر فرد مشکلی دارد که احساس می کند ناشی از فیبروم است باید با پزشک خود مشورت کند.

علائم روحی و احساسی

بسیاری از خانم ها زودرنجی یا افسردگی را ناشی از یائسگی نمی دانند. علائم روحی و احساسی پیش از یائسگی بسیار ناراحت کننده است. علائمی که به آنها اشاره شد، معمولا بعد از یائسگی، که هورمون ها در سطح جدید و پایین تری قرار می گیرند، به پایان می رسد. اما این علائم پیش از یائسگی باعث ناراحتی شدید و عذاب بسیاری از زنان می شود. اگر خانمی چنین وضعیتی دارد، نباید در گوشه ای تنها درد بکشد.

او باید حتما پزشک خود را در جریان این علائم روحی و احساسی قرار دهد. شاید این علائم بیشتر ناشی از عدم تعادل هورمون ها باشد تا مسائل روان شناختی. اما در هر صورت، پزشک متخصص می تواند به وی اطمینان خاطر دهد که درمان مناسبی برای تسکین این علائم وجود دارد.

تغيير خلق

تغيير خلق پیش از یائسگی شایع است. اما به خاطر داشته باشیم که تغییر خلق قبل از عادت ماهانه (بخشی از سندروم پیش از قاعدگی) و بعد از بارداری نیز متداول است. هرچند محققان پزشکی تمام جزئیات را نمی دانند، سطح پایین استروژن ناشی از سطح پایین سروتونین است که منجر به تغییر خلق، زودرنجی، اضطراب، حساسیت به درد و بی خوابی می شود.

اضطراب

اضطراب علامت شایع دیگر پیش از یائسگی است. مانند تغییر خلق، ظاهرا اضطراب نیز ناشی از سطح پایین استروژن است. سطح پایین اندورفین و سروتونین مربوط به سطح پایین استروژن باعث اضطراب می شود.

نظریه دیگر این است که سطح پایین استروژن، سروتونین و اندورفین فرد را در برابر تنش های احساسی آسیب پذیرتر می کند. طبق این نظریه، کاهش استروژن، سروتونین و اندورفین باعث اضطراب نمی شود؛ بلکه توانایی مواجهه ی موفقیت آمیز با موقعیت های تنش زا را محدود می کند.

زودرنجی

تغییرات هورمونی باعث تغییر خلق، اضطراب و زودرنجی می شود. مانند دیگر علائم ، زودرنجی وضعیت موقتی است که ظاهرا بعد از یائسگی به پایان می رسد.

مشکلات حافظه

پیش از یائسگی فرد با مشکلات حافظه روبه رو می شود. یک روز نام دوستش را فراموش می کند؛ روز دیگر کلید خود را در بقالی جا می گذارد. منظور ما زوال عقل یا بیماری آلزایمر نیست؛ بلکه بحث ما در مورد فراموشی و فقدان توجه است.

منظور از این مقوله نقایص حافظه ای نسبتا کوچک است: فرد فراموش می کند کجا می خواهد برود، یا به مغازه می رود و فراموش می کند چه چیزی می خواسته بخرد. در این مواقع باید از برگه های یادداشت یا لیست خرید استفاده کند.

به نظر می رسد استروژن رابطهی بین نورون ها (سلول های عصبی در مغز را تسهیل می کند. بیشتر حافظه مربوط به ارسال اطلاعات مغز از یک مرکز ذخیره ی حافظه به مرکز دیگر است. از آنجا که استروژن به حفظ اتصالات و ایجاد اتصالات جدید کمک می کند، با تغییر سطح استروژن رابطه ی بین مراکز ذخیره حافظه قطع می شود. ظاهرا مشکلات حافظه ای کوتاه مدت است، برخی زنان بعد از یائسگی دیگر دچار فراموشی نمی شوند.

آخرین نتایج تحقیق انجمن بهداشت زنان نشان می دهد، هورمون درمانی فقط در زنان 65 سال به بالا، روی افزایش خطر زوال عقل و عملکرد شناخت عمومی تأثیر می گذارد. از آنجایی که نتایج برخلاف پیش بینی محققان این مطالعه گسترده 15 ساله بود، مطالعات تعقیبی در مورد رابطه بین هورمون درمانی و کاهش عملکرد شناختی ادامه دارد. هنوز بحثی رسمی در مورد اثرات هورمون درمانی در زنان کمتر از 65 سال روی زوال عقل، عمکرد شناختی یا حافظه صورت نگرفته است.

هر چند مطالعه ی انجمن بهداشت زنان نشان داد خطر زوال عقل در زنان بین 65 تا 79 سال که از هورمون درمانی ترکیبی (استروژن و پروژستین) استفاده می کردند به طور قابل ملاحظه افزایش یافت، خطر کلی آلزایمر در ایالات متحده هنوز بسیار کم است.

گیجی

بی خوابی یا تغییر پیوسته ی هورمون ها باعث گیجی می شود. منظور از گیجی عدم هشیاری است، گویی فرد سردرگم است یا نمی تواند روی کارهایش تمرکز کند. گیجی می تواند نتیجه ی اختلال خواب باشد (که پیش از یائسگی بسیار شایع است).

نوسان سطح هورمون ها نیز این احساس را به وجود می آورد که ممکن است در بارداری و مواقع خاصی از سیکل قاعدگی تجربه شود). این وضعیت موقت است و معمولا با آرام گرفتن هورمون ها و الگوهای خواب رفع می شود. اگر هرازگاهی مغز مختل شود به این معنی نیست که فرد در لبه پرتگاه روان پریشی زودرس قرار دارد. این امر موقت است.