یکی از بیماری هایی که امروزه در بین جمعیت سالمند جامعه شایع است، بیماری مزمن عصبی حرکتی پارکینسون است. بیماری پارکینسون بر اثر آسیب نوع خاصی از سلول های عصبی مغز که مسئول تولید ماده شیمیایی خاصی به نام دوپامین هستند، بروز می کند. علی رغم مطالعات متعددی که تاکنون در مورد این بیماری صورت گرفته است، هنوز درمان قطعی برای معکوس کردن یا توقف فرایند تخریب نورونی وجود ندارد ولی درمان های موثر و مفیدی برای کنترل علائم بیماری پارکینسون موجود می باشد.

سن ابتلا به پارکینسون

بیماری پارکینسون در تمام سنین دیده میشود ولی بیشترین شیوع آن در افراد بالای 60 سال می باشد. همچنین گفته میشود که ابتلای یکی از اعضای خانواده به پارکینسون یا مواجهه مداوم با حشره کش ها و آفت کش ها ممکن است احتمال بروز بیماری پارکینسون را در فرد افزایش دهد، ضمن آن که تحقیقات نیز نشان داده اند، مردان بیشتر از زنان به بیماری پارکینسون مبتلا می شوند.

پارکینسون یک بیماری پیشرونده است، بدین معنا که با گذشت زمان علائم بالینی شدیدتر و بیماری بدتر می شود. بنابراین دانستن علائم مهم این بیماری که به ما در مراحل اولیه هشدار می دهد بسیار ضروری است، که در اینجا به طور مختصر به آنها اشاره می شود

مهمترین علائم ابتلا به پارکینسون

  • لرزش: حركات لرزشی که عمدتا از ناحیه ی دست ها شروع می شود. این حرکات با جلو و عقب رفتن شست و انگشت اشاره بروز می کند، مشابه حالت شمردن اسکناس.
  • کند شدن حرکات: با شروع بیماری پارکینسون توانایی بیمار برای شروع ارادی حرکات کم و سرعت حرکات آهسته می شود. این نشانه به ویژه در حین راه رفتن، با کوتاه شدن طول قدمها، کشیده شدن پا بر روی زمین و احساسی نظیر چسبیدن پا روی زمین قابل درک است.
  • سختی عضلات: در بیماری پارکینسون عضلات بدن در قسمتهای مختلف سخت میشوند و باعث محدود شدن دامنه ی حرکات مفاصل می شوند. بیماران معمولا این علامت را با کاهش حرکت نوسانی بازوها در کنار بدن در حین راه رفتن، متوجه میشوند.
  • خمیدگی حالت قرار گیری بدن و ضعف تعادل: بیماران مبتلا به پارکینسون اغلب قامتی خمیده دارند که با پیشرفت بیماری این خمیدگی بیشتر می شود.
  • از دست دادن تعادل نیز یکی دیگر از علائم بالینی است که معمولا در مراحل آخر بیماری رخ میدهد.
  • از دست دادن حرکات غیرارادی: پلک زدن، لبخند زدن و حرکات نوسانی بازوها در کنار بدن هنگام پیاده روی، رفتارهایی هستند که انجام آنها غیرارادی و بدون هوشیاری فرد می باشد. بیماری پارکینسون می تواند این حرکات را از بین ببرد و باعث شود که برای مثال بیمار مدت زمانی طولانی بدون پلک زدن به نقطه ای خیره بماند یا بدون هیچ گونه تغییر حالت در اعضای صورت صحبت کند.
  • تغییر در صحبت کردن: تند یا کند صحبت کردن، گفتن جملات تکراری، داشتن لحن یکنواخت و بدون احساس و داشتن مکث های طولانی قبل از شروع صحبت از مهم ترین تغییراتی است که بیماری پارکینسون در صحبت کردن به جا می گذارد.
  • دمانس: بسیاری از بیماران پارکینسونی در مراحل آخر بیماری دچار نوعی دمانس و اختلال حافظه میشوند که برای آنها داروهای تقویت کننده حافظه که سطح استیل کولین مغز را افزایش می دهند که برای بیماری آلزایمر نیز بکار می روند) تجویز می شود.

مراحل بیماری پارکینسون

براساس یکی از معیارهای مرحله بندی بیماری پارکینسون که Hoen and Yahr نامیده می شود، این بیماری به پنج مرحله تقسیم بندی می شود که عبارتند از:

  • مرحله اول بیماری، علائم تنها در یک سمت بدن (راست یا چپ) ظاهر می شوند.
  • مرحله دوم، علائم در هر دو سمت بدن هستند.
  • مرحله سوم، مشکلات عدم تعادل بروز می کند اما هنوز فرد از نظر جسمانی برای انجام کارهای روزانه مستقل است.
  • مرحله چهارم، ناتوانی شدیدتر می شود اما بیمار همچنان می تواند راه برود و بدون کمک بایستد.
  • در نهایت در مرحله پنجم بیماری، او استقلال حرکتی خود را از دست می دهد.

اما مهم ترین مسئله ای که در خصوص بیماری پارکینسون مطرح است، تشخیص صحیح آن بوده که مستلزم ارزیابی دقیق از شدت علائم و زمان بروز آنها است. زیرا برخی از علائم بیماری پارکینسون مانند لرزش و دمانس در بیماری های دیگر نیز مشاهده می شود. پس از ارزیابی کامل، گزینه های درمانی زیر متناسب با بیمار استفاده می شود:

گزینه های درمانی بیماری پارکینسون

درمان دارویی در سه گروه داروهای افزایش دهنده دوپامین، داروهای بهبود دهنده علائم حرکتی و داروهای بهبود دهنده علائم غیرحرکتی وجود دارد.

روش های جراحی که خود به دو گروه تقسیم می شوند:

روش های تخریبی

که در آن ناحیه کوچکی از مغز که مسئول ایجاد علائم بیماری پارکینسون است، برداشته می شود. این روش در بسیاری از موارد بیماری کاربرد دارد و اثربخش است اما چون به بافت های مغزی آسیب می زند، به عنوان گزینه ی اول درمان مطرح نیست.

تحریک الکتریکی مغز یا DBS

یکی از جدیدترین روش هایی است که امروزه توجه بسیاری از محققان و پزشکان را به خود جلب کرده است. در این روش، قطعه ای مانند ضربان ساز قلبی، داخل مغز می گذارند که این قطعه می تواند حرکات لرزشی را کاهش دهد. این روش بدون درد است و آسیبی به مغز نمی زند. اگرچه DBS نمی تواند بیماری پارکینسون را متوقف کند، دست کم علائم این بیماری را برای طولانی مدت کاهش خواهد داد. خوشبختانه در حال حاضر این روش های تحریک مغزی با عمل جراحی در کشور ما انجام می گیرد.

در کنار روش های گفته شده، سایر درمان ها نیز مانند فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و کاردرمانی به طور قابل توجهی مشکلات مربوط به راه رفتن، لرزش و سختی عضلات، صدا و صحبت کردن و اختلالات شناختی را شناسایی می کند و آنها را تا حدی بهبود می بخشد.

با توجه به شیوع بالای این بیماری به ویژه در بین جمعیت سالمند جامعه، امروزه محققان در تلاش اند تا با کشف ارتباطات ژنتیکی و پیدا کردن نشانه های زیستی شیمیایی خون، بتوانند احتمال بروز این بیماری را در افراد مختلف تعیین کنند و با انجام راه کارهای خاص، مانع از بروز آن شوند.